پهنه های زمین شناسی ایران

نقشه ی پراکندگی معادن ایران

کاربردهای کوارتز

بشر از حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح از کوارتز در ساخت اشیاء هنری و زینتی استفاده می کرده است. بیشترین استفاده کوارتز در صنایع شیشه سازی است. بیش از 99 درصد ماده اولیه تولید انواع شیشه، کوارتز می باشد. از کوارتز و سیلیس در تولید آجرهای ماسه سیلیسی، آجرهای نسوز سیلیسی برای کوره ها، ماسه ریخته گری، صنایع سرامیک وچینی، رنگ سازی، پرکننده چوب، تولید ساینده ها و شستشوی ماسه ای استفاده می گردد.  

از برخی از انواع کوارتز مثل آمتیست، کارنلین، کوارتز چشم ببری و عقیق به عنوان کانی زینتی و قیمتی استفاده می شود. با توجه به خاصیت پیزوالکتریک کوارتز، از این کانی در صنایع برق، الکترونیک و اپتیک به وفور استفاده می گردد. پس از تراش بلورهای بسیار شفاف کوارتز از آنها در ساخت منشورهای میکروسکوپ های مختلف استفاده می شود. به دلیل خاصیت پیزوالکتریک از کوارتز به عنوان نوسانگر رادیویی در فرستنده ها و گیرنده های امواج با فرکانس ثابت، تولید ساعتهای دیجیتالی، اندازه گیری فشارهای لحظه ای و زودگذر مثل فشار حاصل از شلیک توپ یا انفجار اتمی استفاده می شود. از سال 1900 به بعد استفاده از کوارتز در مصارف رادیو، بی سیم و انواع وسایل نقلیه ی دریایی، هوایی، زمینی و نیز مسایل نظامی افزایش چشمگیری یافت. بعد از جنگ جهانی دوم به علت پیدایش مواد دیگری که دارای خاصیت پیزوالکتریکی بودند، مصرف کوارتز کاهش پیدا کرد ولی در عوض مصرف آن در رادار، تلویزیون، مدارهای تلفنی اتوماتیک راه دور و وسایل مشابه بیشتر شد.

 کاربرد اصلی کوارتزهای مناسب برای مصارف الکترونیکی تهیه واحدهای بلوری به منظور کنترل فرکانس صحیح فرستنده‌های رادیویی، مدارهای تلفنی با فرکانسهای رادیویی، و دسته‌ای از زمان‌نگارها است به علاوه از واحدهای بلوری کوارتز در دستگاههای الکترونیکی به‌عنوان صافیهای موج برای جدا کردن فرکانسهای نامناسب نیز استفاده می‌شود.
از موارد استفاده دیگر کوارتزهای بلوری کاربرد آنها در تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی مانند دستگاههای بلندگو و غیره است.
استفاده جدید این کانی در ساعتهای کوارتز نیز بازار مصرف آن را به نحو چشمگیری افزایش داده است. همچنین برای صنایع نوری از قبیل تهیه منشورها، عدسی‌ها و مصارف گوناگون دیگر نیز کوارتز بلوری به مقدار زیاد مورد نیاز است.

معادن منگنز ونارچ

معادن منگنز ونارچ قم 

 

عنصر منگنز از نظر شیمیایی مشابه آهن بوده ولی فراوانی آن در پوسته ی زمین 50 برابر کمتر است.ذخیره ی آن در جهان حدود 7میلیارد تن است. کانی اصلی منگنز براونیت وکانی های فرعی آن پیرولوزیت و رودونیت و بوستامیت و هاسمانیت است و معمولا با هماتیت همراه است. 

معادن منگنز ونارچ در حال حاضر با ذخیره ای بالغ بر 8.6 میلیون تن بزرگترین معادن منگنز ایران وخاورمیانه است و با تولید حدود 100 الی 110 هزار تن سنگ منگنز در سال بزرگ ترین تولید کننده منگنز در ایران است. 

در این معادن کانسار در سازند ولکانیکی ائوسن واقع شده است و نوع آن آتشفشانی-رسوبی است. وسعت کانسار در حدود 40 کیلومتر مربع و طول زون ماده معدنی حدود 12 کیلو متر است. کانسار تا حدود 400 متری شناسایی شده است.ضخامت زون کانی سانی شده بین 1 تا 20 متر و ضخامت کانه سنگ قابل استخراج بین 0.5 تا 5متر وگاهی بیشتر است.شیب لایه های منگنز دار بین 65 تا90 درجه وسنگ های در بر گیرنده ی کانسار از توف ها و گدازه های آندزیتی و پورفیری تشکیل شده است. کانسار بر اثر پدیده های زمین شناسی به بخشهای متعددی تقسیم شده که استخراج از هر بخش بصورت معادن جداگانه انجام میشود. 

اکتشافات قدیمی: 

1. اکتشافات سیستماتیک مقدماتی در سال 1361 توسط شرکت تکنو اسپرت روسیه
2. اکتشافات تکمیلی در سال 1371 توسط شرکت کاوشگران
3. اکتشاف تفضیلی در سال 1377 توسط شرکت معادن منگنز ایراناکتشافات جدید: 

 
1. مطالعات اولیه برای ذخایر زیر عمق 400 متری در سال 1383
2. شروع عملیات اجرایی از سال 1385
3. پایان عملیات اجرایی طرح در خرداد  1387 

مشخصات استخراجی:  

1. استخراج در تمام معادن به روش کند و آکند انجام میگیرد.
2. برای نگه داری تونل ها از چوب و تیر آهن استفاده میشود.
3. باربری در تونل های افقی با واگن و لوکوموتیو در تونل های شیب دار با واگن و وینچ ودر چاه با با استفاده از قفسه و بالابر انجام میشود.
4. برای چالزنی از چکش های آبی کوهبری استفاده میشود.
5. آب داخل معدن با پمپ تخلیه میشود. فرآوری: 

 
به منظور قابل مصرف نمودن کانسنگ استخراجی کم عیار مطالعات کانه آرایی د سطح مقدماتی و نیمه صنعتی انجام گرفته است. بر اساس این مطالعات در اولین مرحله یک دستگاه جیگ سه سلولی ودر مرحله دوم یک دستگاه جیگ دیگر نیز به صورت آزمایشی در معدن راه اندازی شده که قادر است سنگ منگنز با عیار 15 درصد را با راندمان 50 درصد به عیار بالاتر از 20 درصد برساند.
سنگ جوری ساده ترین و ابتدایی ترین روش پر عیار سازی سنگ منگنز است. از طریق خواصی نظیر رنگ تیره مشخص،جلای فلزی و وزن مخصوص نسبتا بالا منگنز از سنگهای غیر فلزی باطله که معمولا رنگ روشن تری دارند تشخیص داده میشود. 

نگاهی به معادن مس

 نگاهی به معادن مس

ویژگی‌های مس:
مس با علامت اختصاری (Cu) یکی از عناصر جدول تناوبی است. این عنصر فلز نسبتا قرمز رنگی است که معمولا به شکل معدنی یافت می‌شود و خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی دارد. 
مس علاوه بر این‌که در سنگ‌های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود. فلز مس بصورت سنگ‌های اکسیده، سنگ‌های سولفوره و مس طبیعی در طبیعت قرار دارد. سنگ‌های سولفوره براثر تغییرات جوی و فعل و انفعالات طبیعی به سنگ‌های اکسیده تبدیل می‌شوند.
سنگ‌های اکسیده بیشتر در قشر زمین وجود دارند. کانی‌هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت، همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS₂)، کوولین (CuS)، کالکوزین (Cu₂S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu₂O)، از منابع مس هستند.
مس فلزی قابل انعطاف و چکش‌خوار است که کاربردهای زیادی دارد. استفاده از این فلز برای ساخت سیم‌های مسی، لوله‌های مسی، دستگیره‌های درب و سایر وسایل منزل، آهنرباهای الکتریکی، موتورهای الکترومغناطیسی، موتور بخاروات، کلیدها و تقویت کننده‌های الکتریکی، لامپ‌های خلاء، لامپ‌های پرتوی کاتدی و... از جمله کاربردهای مس است.
کاربرد این فلز در IC ها بجای آلومینیوم به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم رو به افزایش است.  

از این فلز بعنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ‌آمیزی شیشه نیز استفاده می‌شود. سولفات مس نیز بعنوان سموم و تصفیه‌کننده آب کاربرد دارد. اکسیدهای مس نیز پایه‌های بسیاری از ابر رساناهای غیرمعمول را تشکیل می‌دهند. 

 نقش مس در عصر حاضر:
وجود مس بصورت طبیعی و ویژگی مطلوب سهولت شکل‌پذیری یا چکش‌خواری این فلز با ابزار ابتدائی که امکان ساخت ابزار صنعتی، زیور‌آلات، لوله و مخازن آب، سکه، شمشیر، مجسمه و مانند آن را در دوران باستان فراهم می‌کرد، این فلز را بصورت مهم‌ترین ماده در توسعه تمدن بشری درآورد. 
با اختراع داینامو، تلگراف، تلفن، برق و خطوط انتقال نیرو در اواخر قرن 19، سیم به محصول نهایی بسیار مهمی تبدیل شد و از آنجایی‌که مس در میان فلزاتی که کاربردهای وسیع صنعتی دارند، هادی‌ترین فلز هم از نظر هدایت الکتریکی و هم انتقال حرارتی محسوب می‌شود، این فلز بعنوان یک ‌هادی صنعتی با اهمیت، مورد توجه روزافزون قرار گرفت. اکنون بیش از 70 درصد مس تولید شده در جهان در صنایع مرتبط با الکتریسیته و الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در قرن اخیر نیز نقش مس، بعنوان سومین فلز پرمصرف، پس از فولاد و آلومینیوم بسیار مشهود و حیاتی بوده و در عصر کنونی، در مواردی که خواص انتقال الکتریکی و حرارتی زیاد با طول عمر و مقاومت قابل توجه نسبت به فرسودگی مورد نیاز است، مس و آلیاژهای آن کاربرد فراوانی دارند. 
ویژگی‌های منحصر به فرد این عنصر آنچنان دامنه وسیعی از کاربرد برای مس و آلیاژهای آن ایجاد کرده که در تمام‌ ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی و خانگی، وسایل حمل و نقل، صنایع نظامی و... به نوعی حضور یافته و مقدار مصرف آن در کمتر از یک قرن، حدود 20 برابر افزایش یافته است.
همان‌طور که اشاره شد، تمام اشکال اصلی حمل و نقل برای اجرای نقش های حیاتی‌ خود به مس وابسته‌اند. از آلیاژهای مس ـ نیکل روی بدنه‌های قایق‌ها و کشتی‌ها برای کاهش پوسیدگی ناشی از آب دریا استفاده می‌شود و به این طریق، مقدار آب‌نشینی کشتی‌ها کاسته شده و مصرف سوخت بهبود می‌یابد. هرجا لوازم و ماشین‌آلات صنعتی باشد، مس و آلیاژهای آن هم حضور دارند. علاوه بر این موارد، در عصر حاضر، فلز مس در کشاورزی و زیست‌شناسی هم کاربرد فراوانی دارد. 

وضعیت مس در جهان:
معادن مس در دنیا به دو صورت روباز و زیرزمینی وجود دارند. امروزه بیشترین درصد مس دنیا از معادن روباز استخراج می‌شود، مشروط بر این‌که کمترین مس موجود در سنگ معدن حدود 4/0 درصد باشد. از معادن مس زیرزمینی نیز که کمترین مس موجود در سنگ معدن آن 7/0 درصد باشد، درصورت مقرون به صرفه اقتصادی بودن، استخراج صورت می‌گیرد.
در حال حاضر، مهم‌ترین معادن مس جهان در کانادا و مکزیک واقع در آمریکای‌شمالی ـ شیلی، پرو و برزیل واقع در آمریکای‌جنوبی ـ ایران، قزاقستان، ازبکستان، سیبری شمالی، ژاپن و اندونزی واقع در آسیا ـ زئیر، زامبیا، آفریقای‌جنوبی و اوگاندا واقع در آفریقا ـ کوئینزلند و باگین‌ویل واقع در استرالیا ـ و لهستان، یوگسلاوی، اسپانیا و نروژ واقع در اروپا قرار دارند. از این میان، شرکت معدنی «کودلکو» شیلی با در اختیار داشتن حدود 18 درصد ذخایر مس جهان، بالاترین سهم را به خود اختصاص داده است. 

وضعیت مس در ایران:
هم‌اکنون ایران هفدهمین تولیدکننده مس در دنیاست. به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران، کشور ما دو میلیارد تن از ذخایر مس دنیا را در اختیار دارد و سالانه حدود 220 هزار تن مس کاتدی تولید می‌کند که این میزان 2/1 درصد از تولید جهانی این محصول است.
سعدمحمدی می‌افزاید: کشور ما اکنون هفدهمین تولیدکننده مس در دنیاست که پیش‌بینی می‌شود با برنامه‌ریزی‌ها و پروژه‌های تعریف شده در این صنعت، در چهار سال آینده با کسب سهم 5/3 درصدی از کل مس دنیا به جایگاه دهم دست یابد. 
به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران، هم‌اینک برای تولید مس شرایط استخراج 92 میلیون تن ماده معدنی موجود است.
سعدمحمدی با توجه به حجم صادرات مس و انتخاب شرکت ملی صنایع مس ایران بعد از نفت بعنوان نخستین صادرکننده گفت: به منظور شناسایی معادن و پتانسیل‌های جدید مس هم‌اکنون در 49 نقطه کشور اکتشاف فعال شده است. در حال حاضر شرکت ملی صنایع مس ایران در حال انجام عملیات اکتشافی به منظور شناسایی و بررسی امکان بهره‌برداری از پتانسیل‌های معدنی مس ایران در سه مرحله پی‌جویی، اکتشاف عمومی و اکتشاف تفصیلی است. این بررسی‌ها در شش ناحیه کشور در استان‌های آذربایجان‌شرقی، اردبیل، خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد صورت می‌گیرد. 

کانسارها و کانی‌های مس در ایران:

پژوهش‌ها نشان می‌دهند، ایران روی کمربند مس جهانی قرار دارد که از جنوب‌شرقی کشور آغاز شده تا شمال‌غربی و نواحی آذربایجان ادامه می‌یابد. بزرگ‌ترین کمربند مس شناخته شده ایران همراه با زون ولکانیکی ـ پلوتونیکی، کمربند قلعه دختر در ارومیه است. کانسار مس پورمیزی سرچشمه نیز بزرگ‌ترین معدن مس ایران و ازجمله معادن مهم مس دنیا محسوب می‌شود. روی کمربند ولکانیکی ـ پلوتونیکی قلعه دختر در ارومیه، علاوه بر سرچشمه، چند منطقه دیگر با کانی‌سازی مس پورمیزی شناسایی و در درست مطالعه است. چهارگنبد، تخت، بهر آلمان، سونگون، بالوچه، آستامال، بارملک و کیقال از جمله مهم‌ترین این مناطق هستند. کانی‌سازی نوع ماسیوسولفید نیز در منطقه سبزوار خراسان، چهل کوره سیستان و بلوچستان، پلنگی و چاه مسی کرمان یافت می‌شود.  

 

بزگترین معدن مس جهان